Дебиторлық берешек ұғымы көп жағдайда заңды тұлғаға қолданылады. Алайда, мұндай тұжырымдаманың анықтамасы дебиторлық қарыз компанияның айналым қаражатының бір бөлігін құрайды деп болжайды.
Дебиторлық берешек
Дебиторлық берешек ұйым өзінің контрагенттерінен, яғни серіктестерден, клиенттерден немесе ол өзара әрекеттесетін басқалардан күтетін ақша сомасын білдіреді. Бұл жағдайда, әрине, біз алынған келісім-шарттар немесе келісімдер түрінде белгілі бір заңды негіздер бар сомалар туралы айтамыз.
Дебиторлық берешек әр түрлі тәсілдермен құрылуы мүмкін. Мысалы, бұл ұзақ мерзімді серіктестер болып табылатын, сондықтан бір-біріне сенетін екі коммерциялық кәсіпорын арасындағы іскерлік қатынастарда пайда болуы мүмкін. Оның үстіне, егер олардың біреуі екіншісінің клиенті болса, онда жеткізуші клиентке қажетті тауарларды кейінге қалдырылған төлеммен қамтамасыз ете алады. Осылайша, біраз уақытқа дейін тауарлар тапсырыс берушіге жеткізілген жағдай болады, бірақ тапсырыс беруші қаражатты осы өнім үшін төлем ретінде аударған жоқ. Нәтижесінде төлем ретінде алуға тиісті сома дебиторлық берешекті құрайды.
Дебиторлық берешек, әдетте, кәсіпорынның айналым қаражаттарына жатқызылады, өйткені әдетте компания белгілі бір уақыт ішінде осы ақшаны алады және оны өз мақсаттарына пайдалана алады деп күтеді. Алайда, дебиторлық қарыздың көп мөлшері компанияның қалыпты жұмысына қауіп төндіруі мүмкін: мысалы, егер ол ағымдағы төлемдерді жүзеге асыра алмаса немесе несиені төлей алмаса, өйткені оған қарыз ақша қарыздарлардан компания шоттарына әлі түспеген.
Дебиторлық берешектің түрлері
Қазіргі бухгалтерияда дебиторлық берешектің бірнеше негізгі түрлері ажыратылады, оларды бухгалтерлер өздерінің кәсіби жаргонында жиі жай «дебиторлық берешек» деп атайды. Сонымен, егер ұйым мен оның борышкері арасындағы келісімшарт немесе келісімшарт қарызды 12 ай ішінде төлеуді талап етсе, онда мұндай қарыз қысқа мерзімді болып саналады. Егер қарызды өтеу мерзімі 12 айдан асса, онда бұл қарыз ұзақ мерзімді болып жіктеледі.
Сонымен қатар, дебиторлық келісім-шартта көзделген уақыт аралығында қалыпты болып саналатынын ескеру қажет. Мәселен, мысалы, егер жеткізуші мен тапсырыс беруші арасындағы келісім шартында қарызды жеткізілген күннен бастап бір ай ішінде төлеу керек деп болжанса, сол айда жеткізушінің тапсырыс берушіге талап қоюға заңды негізі жоқ. Алайда, осы мерзім өткеннен кейін дебиторлық қарыздың мерзімі өтіп кетеді, ал өнім беруші оны өндіріп алу үшін сотқа жүгінуге құқылы.
