Өздеріңіз білетіндей, ақша - бұл қоғам мен мемлекеттің оларға деген сенім дәрежесін анықтайтын біртұтас, символдық өнім ғана. Алайда, компьютерлер мен интернеттің дамуымен сенім деңгейі сапалы жаңа деңгейге ие болды - материалдық емес.
Жоқтан бар ақша
Алғаш рет қолма-қол ақшасыз ақша ойлап табылды және ХҮІ ғасырда адамзат қоғамының күнделікті өміріне енгізілді. Ақша айырбастау дүкендерін ұстаған айырбастаушылар мен өсімқорлар қолма-қол ақшаның орнына түбіртек шығара бастады. Содан бері вексель сөзі қолданысқа ене бастады, мәні ол құжат, сенімхат, саяхатшы баратын жеріне келгенде және сенімді ақша айырбастаушыға хабарласқанда белгілі бір соманы жергілікті валютада алуға сенімхат. Кейіннен жүйе көбірек дамыды, ал банктік жүйелер жаңа ұғымдарды, жеке чектер мен ұсынушылар чектерін енгізді. Жеке чек тек бір адамға ғана берілді, басқа адам, тіпті құжат ұрланған болса да, қолма-қол ақша ала алмады. Көрсеткіш чектері жағдайында бұл іс жүзінде белгісіз номиналдағы банкноталар болды, бір чекте алу үшін кез-келген соманы жазуға болады. Егер банк балансы чек чектерімен толып кеткен болса және қолма-қол ақша жетіспесе, қолма-қол ақшасы артық банкпен банкаралық операциялар жүргізілді.
Бұл жағдайда қолма-қол ақшаның банктен банкке физикалық қозғалысы болды.
Ұстараның жүзінде
Соңғы жылдары болып жатқан өнеркәсіптік революциямен, ең жаңа технологияларды қолданумен және адамзаттың компьютерленуімен банктік жүйелер ақшалай есеп айырысудың жаңа формасын қолданысқа енгізді. Электрондық ақша, пластикалық дебеттік және несиелік карталар өз капиталын максималды жылдамдық пен жайлылықпен басқаруға және кез-келген қашықтықтан төлемдер мен сатып алулар жасауға мүмкіндік берді. Бұл тұрғыда Интернет үлкен пайда әкелді, ақша мүлде иесіздендіріліп, физикалық құрылымын жоғалтты.
Қазіргі уақытта әр түрлі елдердің эмиссиялық банктері басып шығаратын қолма-қол ақшаның әлемдік жеткізілімі бүкіл дүниежүзілік ақша қорының шамамен 10% құрайды.
Барлық үлкен артықшылықтардан кейін қолма-қол ақшасыз ақшаның кішігірім кемшіліктерін де қарастыруға болады. Алаяқ бағдарламашылар мен ұрылар өздерін бекер хакерлер деп атай отырып, банк шоттарынан және пластикалық карталардан электронды ақшаны үнемі ұрлап отырады. Ұрлық деңгейі үлкен пропорцияларға жетті, жыл сайынғы шығындар 12 миллиард доллардан асады. Бүкіл дүниежүзілік Интернет АҚШ-та орналасқан алты стратегиялық серверлерде реттеледі және қолданады. Егер сәтсіздік орын алса, адамзат қаржылық хаосқа ұшырап, толық күйреуге ұшырайды.
