Шығын - бұл компанияның экономикалық және өндірістік қызметін сипаттайтын негізгі көрсеткіштердің бірі. Өндірістің өзіндік құны дегеніміз - оны өндіруге және сатуға ақшалай түрде қаржылық шығындар.
Өндірістің өзіндік құны неғұрлым төмен болса, соғұрлым көп жұмыс күшін үнемдейді, материалдарды, негізгі қорларды, отынды тиімді пайдаланады, өнім өндірісі ұйым үшін арзанға түседі.
Экономикалық көрсеткіш ретіндегі өзіндік құн кәсіпорынға белгілі бір өнімді, өнімді өндіруге және оны өткізуге қанша шығын кеткендігін көрсетеді. Өзіндік құн дегеніміз - өнімді өндіруге және одан әрі сатуға компанияның шығындары немесе шығындары. Болашақта өндірісті басқару, белгіленген экономикалық көрсеткіштердің сақталуын бақылау бастапқыда шығындарды қалыптастыру тиімділігіне байланысты.
Өзіндік құн белгілі бір қызмет түрлерінің шығындары ретінде анықталады. Бұл шығындарға өнімді өндіру мен одан әрі сату кезінде, тауарларды сатып алу-сату кезінде туындаған шығындар, жұмыстарды орындауға, қызметтер көрсетуге байланысты шығындар жатады.
Өзіндік құнға мыналар кіреді:
1. Өнімдерді өндіру процесіне қаржы ресурстарының, адам ресурстарының және еңбек объектілерінің шығыстары: өндіріс процесін дамытуға және іске қосуға материалдық шығындар; өнімді тікелей өндіру үшін; рационализаторлық шығындар; кадрларды даярлауға немесе қайта даярлауға, кадрларды жалдауға, зейнетақы жарналарына, медициналық және әлеуметтік сақтандыруға шығындар; өндірісті басқаруға арналған қаржылық шығындар.
2. Өнімдерді өткізуге байланысты шығындар: сақтау, тиеу, орау, тасымалдау шығындары; жәрмеңке, көрме және т.б. сияқты жарнамалық қызметтерге шығындар.
3. Компанияның өнімін өндіруге және сатуға тікелей қатысы жоқ шығындар, бірақ оларды көбейту үшін өндіріс құнында ескеру арқылы өтеледі (су үшін төлем, ағаш үшін төлем).
Өнімнің өзіндік құнына сонымен қатар табиғи шығын нормалары шеңберіндегі бас тарту, қоймалардағы жетіспеушіліктерден және материалдық құндылықтарды өндіруден, жұмыстағы себептер бойынша тоқтап қалудан және т.б.
Өзіндік құнның есебі жоспардың орындалуын бағалау үшін қажет; өндірістің рентабельділігін анықтау; өндірісте шығындар есебін жүргізуге; өнімнің өзіндік құнын төмендетудің резервтерін іздеу; жаңа технологияларды, техниканы, шараларды қолданудың экономикалық тиімділігін есептеу; тауарлардың жаңа түрлерін шығару және ескірген түрлерін өндірістен шығару туралы шешім қабылдау үшін негіздеме жасау.
